กล้วยไม้ (Orchidaceae) เป็นพืชในวงศ์ใหญ่ที่มีความหลากหลายของสายพันธุ์และมีความสวยงามที่โดดเด่น โดยมีลักษณะเฉพาะที่ทำให้กล้วยไม้แตกต่างจากพืชอื่นๆ และมีความพิเศษ ดังนี้
ดอกที่มีความสวยงามและซับซ้อน
- โครงสร้างของดอก ดอกกล้วยไม้มีลักษณะซับซ้อน ประกอบด้วยกลีบดอก 6 กลีบ เรียงเป็น 2 วง วงแรกคือกลีบเลี้ยง 3 กลีบ และวงที่สองคือกลีบดอกอีก 3 กลีบ โดยหนึ่งในกลีบนี้จะถูกดัดแปลงเป็น “ปาก” (labellum) ที่มีหน้าที่ดึงดูดแมลงหรือสัตว์ผสมเกสร
- สีสัน กล้วยไม้มีสีสันที่หลากหลายและโดดเด่น บางชนิดมีลวดลายที่สวยงาม เช่น ลายเส้น จุด หรือสีที่ผสมกันอย่างลงตัว
- ขนาดและรูปร่างของดอก กล้วยไม้มีดอกที่มีขนาดแตกต่างกันไปตั้งแต่เล็กจิ๋วไปจนถึงดอกขนาดใหญ่ รูปร่างของดอกก็หลากหลายตามสายพันธุ์
การเจริญเติบโต
การเจริญเติบโตแบบกึ่งอิงอาศัย กล้วยไม้หลายชนิดเติบโตในสภาพแวดล้อมที่อิงอาศัยบนต้นไม้ใหญ่ โดยไม่ทำลายต้นไม้ที่อิงอยู่ การเจริญเติบโตเช่นนี้ทำให้กล้วยไม้ได้รับแสงแดดและอากาศที่เหมาะสมสำหรับการเจริญเติบโต กล้วยไม้ดิน นอกจากกล้วยไม้อิงอาศัย ยังมีกล้วยไม้บางชนิดที่เจริญเติบโตบนดินและดูดซึมสารอาหารจากดินโดยตรง
รากอากาศ
รากของกล้วยไม้เป็นรากพิเศษที่เรียกว่า “รากอากาศ” ซึ่งสามารถดูดซับน้ำและความชื้นจากอากาศได้ รากเหล่านี้มักมีสีขาวและปกคลุมด้วยวัตถุที่เรียกว่า “เวลามิน” ซึ่งช่วยเก็บความชื้นและสารอาหาร รากกล้วยไม้ยังมีหน้าที่ช่วยยึดเหนี่ยวพืชกับต้นไม้หรือพื้นผิวที่มันอิงอาศัยอยู่
ลำต้น
กล้วยไม้มีลำต้นสองประเภท คือ
- ลำต้นเดี่ยว (Monopodial) ซึ่งลำต้นเจริญเติบโตเป็นแนวตรงเรื่อยๆ
- ลำต้นแตกแขนง (Sympodial) ที่เจริญเติบโตเป็นกลุ่ม ๆ โดยแต่ละกลุ่มจะแตกหน่อใหม่ออกมาเสมอ
บางชนิดมี เหง้าหรือหัวใต้ดิน (Pseudobulbs) ซึ่งเป็นส่วนสำคัญในการเก็บสะสมน้ำและสารอาหาร
ใบ
ใบกล้วยไม้มีลักษณะแตกต่างกันไปตามสายพันธุ์ บางชนิดมีใบที่ยาวและแคบ ในขณะที่บางชนิดมีใบที่หนาและแข็ง ใบของกล้วยไม้มีความสำคัญในการเก็บสะสมน้ำและอาหาร รวมถึงการสังเคราะห์แสงเช่นเดียวกับพืชทั่วไป
การขยายพันธุ์
กล้วยไม้ขยายพันธุ์ทั้งทางเพศและทางอาศัย โดยการผสมเกสรของกล้วยไม้มักต้องอาศัยแมลงหรือสัตว์เล็กๆ ที่มาช่วยผสมเกสร เช่น ผึ้ง แมลงหวี่ หรือแมลงปอ นอกจากการขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด กล้วยไม้ยังสามารถขยายพันธุ์แบบอาศัยโดยการแยกหน่อหรือตัดส่วนของลำต้นเพื่อปลูกใหม่
กลิ่นหอม
กล้วยไม้บางชนิดมีกลิ่นหอมที่แตกต่างกัน บางชนิดมีกลิ่นหอมในตอนกลางวัน ส่วนบางชนิดมีกลิ่นหอมในตอนกลางคืนเพื่อดึงดูดแมลงหรือสัตว์ผสมเกสรตามธรรมชาติ
ความหลากหลายของชนิดพันธุ์
กล้วยไม้มีจำนวนสายพันธุ์ที่หลากหลายทั่วโลก โดยมีทั้งพันธุ์ไม้ที่พบในธรรมชาติและพันธุ์ลูกผสมที่มนุษย์พัฒนาขึ้นเพื่อความสวยงาม ซึ่งทำให้กล้วยไม้เป็นพืชที่มีความนิยมในหมู่คนรักต้นไม้
สรุป
กล้วยไม้เป็นพืชที่มีลักษณะพิเศษทั้งในเรื่องของดอกที่สวยงามและซับซ้อน ระบบการเจริญเติบโตแบบอิงอาศัย และรากอากาศที่ช่วยดูดซับน้ำและสารอาหารจากอากาศ กล้วยไม้ยังเป็นสัญลักษณ์ของความงาม ความละเอียดอ่อน และความอุดมสมบูรณ์ทางธรรมชาติ